ระบอบทักษิณ’ และจริตสังคมไทย

สุลักษณ์ ศิวรักษ์ วิพากษ์ ‘ระบอบทักษิณ’ และจริตสังคมไทย

Mon, 03/07/2006 - 13:38 — onopen

- ภิญโญ ไตรสุริยธรรมา เรื่อง ชนานันต์ โชติรุ่งโรจน์ ภาพ -

ในมือถือไม้เท้า สวมเสื้อผ้าทอสีขาวปล่อยชายทับกางเกงสีเข้มคาดผ้าข้าวม้า ชายชราประกาศลั่นกลางสนามหลวงท่ามกลางฝูงชนเรือนแสน

“เราต้องสงสารทักษิณ” เสียงผู้คนเงียบไปชั่วขณะ เพราะส่วนใหญ่ยังอยู่ในอารมณ์ “ทักษิณ…ออกไป”

“เหมือนสงสารหมาที่บ้าน” ชายชราจบประโยค เรียกเสียงตบมือยาวนานตามอารมณ์ฝูงชน

สุลักษณ์ ศิวรักษ์ เพิ่งฉลองอายุครบ 6 รอบไปเมื่อปลายปีที่ผ่านมา แต่อายุก็หาได้เป็นอุปสรรคขวางกั้นการทำงานเพื่อเรียกร้องความยุติธรรมทาง สังคมของเขาไม่

จากนักเรียนเก่าอัสสัมชัญผู้พิสมัยการเขียนบทความ และการทำหนังสือ สุลักษณ์เป็นนักเรียนไทยคนแรกๆ ที่ไปศึกษาต่อด้านอักษรศาสตร์ จากมหาวิทยาลัยแลมปิเตอร์ แคว้นเวลส์ สหราชอาณาจักร

จากสามเณรน้อยแห่งวัดทองนพคุณ ในช่วงสงครามโลกครั้งที่สอง สุลักษณ์ศึกษาต่อด้านกฎหมายจนสอบได้เป็นเนติบัณทิตอังกฤษ จากสำนัก เดอะ มิดเดิล เทมเปิล กรุงลอนดอน

จากนักข่าววิทยุบีบีซี ผู้มีโอกาสได้ทำข่าวการเสด็จพระราชดำเนินเยือนอังกฤษของพระบาทสมเด็จ พระเจ้าอยู่หัว โดยมีหม่อมราชวงศ์คึกฤทธิ์ ปราโมช ตามเสด็จในฐานะผู้ดูแลเรื่องข่าว สุลักษณ์กลายมาเป็นคนหนุ่มผู้กล้าท้าทายเจ้าของหนังสือพิมพ์ สยามรัฐ อันทรงอิทธิพลต่อปัญญาชนในยุคนั้น ผ่านทางหน้าหนังสือ สังคมศาสตร์ปริทัศน์ ที่เขาเป็นบรรณาธิการ จนกลายเป็นวิวาทะทางปัญญาที่ร้อนแรงแห่งยุค

จากนักเรียนนอกผู้ฝักใฝ่เจ้าจนได้รับการกล่าวขานว่าเป็นรอยัลลิสต์ สุลักษณ์กลายเป็นคนที่วิพากษ์วิจารณ์สถาบันกษัตริย์บ่อยครั้งและตรงไปตรงมา ที่สุด จนน่าจะเป็นคนไทยที่ต้องคดีหมิ่นพระบรมเดชานุภาพมากที่สุดคนหนึ่ง

จากคนที่เคยวิพากษ์วิจารณ์นายปรีดี พนมยงค์ อดีตผู้สำเร็จราชการ นายกรัฐมนตรี ผู้ก่อตั้งขบวนการเสรีไทยและมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์อย่างเผ็ดร้อน สุลักษณ์กลายมาเป็นกัลยาณมิตรของครอบครัวพนมยงค์ และเป็นกำลังสำคัญในการเขียนประวัติศาสตร์ใหม่ให้นายปรีดี หลังจากถูกศัตรูทางการเมืองใส่ความจากกรณีสวรรคตของพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 8

จากคนที่เคยวิพากษ์วิจารณ์คณะ รสช. (คณะรักษาความสงบเรียบร้อยแห่งชาติ) จนต้องหลบลี้หนีภัยการเมืองออกนอกประเทศ สุลักษณ์กลายมาเป็นคนที่เห็นการล่มสลายของคณะ รสช. หลังเหตุการณ์พฤษภาคมปี 2535 และอีก 3 ปีต่อมาเขาได้รับรางวัลสัมมาอาชีวะ (Right Livelihood Award) อันถือว่าเป็นรางวัลโนเบลสายทางเลือกสำหรับผู้ที่ทำงานเพื่อประโยชน์ของ ประชาชนมาอย่างยาวนาน

นอกจากจะเป็นนักคิดนักเขียนที่เขียนหนังสือ ไว้เป็นจำนวนมากจนได้รับการเรียกขานว่าปัญญาชนสยามแล้ว สุลักษณ์ถือเป็นผู้เปิดศักราชใหม่ของแนวคิดทางเลือกในสังคมไทย ทั้งในด้านการศึกษา การศาสนา และทางการเมือง โดยเขามีส่วนในการริเริ่มจัดตั้งองค์กรพัฒนาเอกชนจำนวนมากให้เกิดขึ้นทั้งใน และต่างประเทศ จนได้รับเชิญให้เป็นกรรมการในหลายองค์กร รวมทั้งได้รับเชิญให้ไปบรรยายตามมหาวิทยาลัยชั้นนำทั่วโลก

จากคนที่เคยชื่นชมและสนับสนุนนายกรัฐมนตรีทักษิณ ชินวัตร เมื่อแรกรับตำแหน่ง สุลักษณ์กลายมาเป็นคนที่วิพากษ์ทักษิณ ชินวัตร อย่างรุนแรงที่สุด และก็ไม่ได้เพิ่งตื่นขึ้นมาวิจารณ์ทักษิณในวันนี้ แต่สุลักษณ์ได้ทำหน้าที่ในการตักเตือน ตำหนิ ติเตียนทักษิณมาเป็นเวลานานแล้ว หลังจากทักษิณมีท่าทีเปลี่ยนไปจากเมื่อครั้งที่ประกาศลงเล่นการเมืองใหม่ๆ

ถ้า ประวัติศาสตร์มักซ้ำรอยเดิมอยู่เสมอ ต้นเดือนมีนาคม 2549 เรานั่งลงข้างๆ สุลักษณ์เพื่อสนทนาถึงปัญหาของประเทศไทย ตั้งแต่ความฉ้อฉลของระบอบทักษิณ ไปจนถึงจริตของสังคมในทุกชนชั้น อันน่าจะเป็นบทสัมภาษณ์ที่แหลมคม ในชั่วโมงที่ร้อนแรงที่สุดในรอบทศวรรษของสังคมไทย ทั้งอุณหภูมิอากาศและอุณหภูมิการเมือง

                   ............................................

อะไรคือความเลวร้ายของระบอบทักษิณ ถึงขนาดที่เราจะต้องลุกขึ้นมาขับไล่ระบอบนี้ไป

บ้านเมืองเราเคยถูกเผด็จการปกครองมาหลายคน เผด็จการเหล่านั้นก็ใช้อำนาจบาตรใหญ่ หลายครั้งก็ทำนอกกฎหมาย เช่น สฤษดิ์ก็ดี ถนอม-ประภาสก็ดี จอมพล ป. ก็ดี แต่ทั้งหมดนี้ลึกๆ แล้วเขามีความรักชาติ เขาอาจจะไม่รักประชาชน แต่เขายังรักชาติ ความรักของเขาจะผิดหรือถูกเป็นอีกเรื่องหนึ่ง

   กรณีของทักษิณโดยรูปแบบก็ไม่น่าจะเป็นเผด็จการ รูปแบบเป็นประชาธิปไตย แต่วิธีการของเขามันร้ายแรงกว่าวิธีการทั้งหมด เขาไม่ฟังเสียงใครเลย เบื้องหน้าทำท่าเรียบร้อย แต่เบื้องหลังใช้วิธีที่รุนแรง นี่คือข้อแรกซึ่งอันตรายกว่าเผด็จการธรรมดา

สอง เขาใช้วิธีควบคุมสื่อมวลชนแทบทั้งหมด นี่เป็นการบิดผันข้อเท็จจริง และตัวเขาเองก็ใช้สื่อมวลชน เช่น พูดทุกวันเสาร์ หลอกลวงประชาชน แต่คนส่วนใหญ่ก็ยังเชื่อ และที่ร้ายยิ่งกว่านั้นคือ เขาทำทั้งหมดนี้ไม่ใช่เพื่อบ้านเมืองเลย สฤษดิ์ก็ดี ถนอมก็ดี ยังมีความรักชาติ แต่ทักษิณไม่มีเลย ล่าสุดนี่ก็เกือบจะเรียกได้ว่าไปยกบ้านยกเมืองให้สิงคโปร์ ไป สหรัฐอเมริกา นี่เป็นความจริงที่เปิดเผยได้ บุชไม่ให้เข้าพบ ตอนนั้นทักษิณก็ยังตัดสินใจไม่ได้ว่าจะอุดหนุนสหรัฐฯเต็มที่หรือไม่ ใน ครม. ก็คงจะมีคนเป็นห่วง เพราะมีคนไทยไปหากินอยู่ที่อิรัก อิหร่าน ถ้าเข้าหาสหรัฐฯ คนไทยจะเดือดร้อน ทักษิณก็บอกว่าจะอุดหนุนสหรัฐฯทำสงครามกับอิรัก แต่ไม่ให้เปิดเผย ทั้งหมดมีอยู่ 25 ประเทศที่ไม่ให้เปิดเผยชื่อ แต่อุดหนุนสหรัฐฯ

พอ ไปพบบุช บุชบอกว่าไม่ได้หรอก คุณต้องเป็นเพื่อนฉัน ไม่อย่างนั้นเป็นศัตรู ถ้าจะมาเข้าพบก็ต้องเปิดเผย ที่ไปเข้าพบก็เพราะต้องการเอาบุชมาเป็นพวก เพราะต้องการเซ็งลี้ บุชบอกว่าไม่ให้คบอย่างเดียว คุณจะต้องส่งทหารไปด้วย ทหารไทยไปตายเพราะเหตุนี้ เพียงเพื่อผลประโยชน์ส่วนตัวของเขา นอกจากนี้ยังมาตั้งคุกลับของสหรัฐฯในประเทศ นี่เป็นเรื่องจริง ซึ่งมันเลวร้ายมาก แสดงว่าคุณขายอธิปไตยให้สหรัฐฯ

     เช่นเดียวกับจีน ยอมจีนทุกอย่างเพื่อจะเซ็งลี้กับเขา ทีนี้ปัญหาก็คือจีนยิ่งกว่าสหรัฐฯ เพราะจีนอยู่ใกล้บ้านเรา พอไปยอมแล้วตอนนี้จีนก็ใช้แม่น้ำโขงให้เป็นประโยชน์ของจีน ถ้าเราจะเอาสินค้าไปขายจีน จีนก็ปิดเขื่อน แต่จีนเอามาขายเราเต็มที่เลย ต่อไปหอม กระเทียม ลำไย ลิ้นจี่ ขายไม่ได้เลย บริษัทซีพีกับบริษัทของทักษิณก็ไปหากินในจีน องค์ทะไลลามะก็เสด็จเข้าเมืองไทยไม่ได้ ทั้งที่คนไทยส่วนใหญ่นับถือศาสนาพุทธ องค์ทะไลลามะกลับไปอเมริกาได้ ไปประเทศไหนๆ ก็ได้ แต่มาเมืองไทยไม่ได้เพราะจีนไม่ต้องการให้มา ยอมเขาหมด แม้กระทั่งฝ่าหลุนกง ซึ่งไม่มีอันตรายเลย แต่จีนรังเกียจ หาว่าแข็งเมือง เพราะคอมมิวนิสต์เขาจะไม่ยอมให้มีขบวนการจัดตั้ง พวกนี้ก็ถูกรังแก ถูกทรมาน แม้แต่มาเมืองไทยก็ยังถูกจับ ทั้งที่เมืองไทยถือว่าเป็นประเทศที่ให้เสรีภาพ ให้อิสรภาพ ในการนับถือศาสนา

เพราะฉะนั้น ทักษิณจะทำตามที่จีนบงการทั้งหมด ไม่ใช่เพื่อประโยชน์ของบ้านเมือง แต่เพื่อประโยชน์ส่วนตัวของเขา บริษัทของเขาซึ่งร่ำรวยมากในจีน ร่ำรวยมากในสหรัฐฯ ที่ไหนก็ตามที่เขาไปค้าขาย เพื่อประโยชน์ของเขาทั้งนั้น ไม่ว่าจะที่เขมร ลาว และที่ร้ายที่สุดคือในพม่า พม่าเป็นรัฐบาลเผด็จการที่เลวร้ายที่สุด เอาเงินซื้ออาวุธมาทำลายประชาชนของตนเอง ทักษิณก็ไปอุดหนุนรัฐบาลพม่า แล้วก็เอาเงินของเราไปช่วยพม่า เพื่อเขาจะได้ไปลงทุนในพม่า

กรณี ล่าสุดคือเรื่องสิงคโปร์ ซึ่งต้องเปิดเผยออกมา สิงคโปร์เข้ามาฝึกทหารในประเทศ สิงคโปร์มีสนามบิน ตอนนี้สิงคโปร์ก็ซื้อกิจการของไทยไปจนเกือบจะเรียกได้ว่าเราเป็นเมืองขึ้น ของสิงคโปร์ ใครก็ตามที่มีจิตสำนึกจะต้องรู้ว่าประเทศสิงคโปร์เป็นประเทศเล็กนิดเดียว ที่อยู่ได้เพราะสิงคโปร์ใช้วิธีกะล่อน ใช้วิธีซื้อนักการเมืองที่โกง ทั้งที่อินโดนีเซีย พม่า ฝรั่งไม่ยอมขายอาวุธให้พม่าก็ไปขายให้สิงคโปร์ สิงคโปร์ก็เอาไปขายต่อให้พม่า ทักษิณก็ไปสยบยอมให้สิงคโปร์

ทั้งหมด นี้ผมเห็นว่าเป็นการทำความเลวร้ายมาก แต่แน่นอน คนทั่วๆ ไปมองไม่เห็น เมื่อคืนก่อนคุณโสภณ สุภาพงษ์ ออกมาเปิดเผยชัดเจนเลย ราคาน้ำมันที่ขึ้นไปมโหฬารทำให้ชาวบ้านเดือดร้อน จริงอยู่ เราไม่รู้สึกตัว เพราะหลายคนไม่ได้ขับรถ ก็นึกว่าไม่เกี่ยวข้องกับน้ำมัน แต่น้ำมันเป็นปัจจัยหลักในการผลิตทุกอย่าง ผลิตข้าว ผลิตอาหาร ต้องอาศัยน้ำมันทั้งนั้น ทักษิณก็ให้ขึ้นราคาน้ำมัน ขณะเดียวกันเขาก็ซื้อหุ้นในบริษัทน้ำมันต่างๆ เหล่านี้

เพราะ ฉะนั้น ผมเห็นว่าคนอย่างนี้ใช้ไม่ได้ เอาไว้ไม่ได้หรอก เอาไว้เราก็หมดตัว ลูกหลานไม่มีแผ่นดินจะอยู่แน่ๆ เราต้องเอาออกไป ทีนี้เมื่อเราพยายามเอาเขาออกไป เขาก็ใช้วิธีการที่ฉลาดมาก เขาคุมรัฐสภา คุมรัฐบาล กระทั่งองค์กรต่างๆ ที่มีไว้ตรวจสอบเขา เช่น ผู้ตรวจการแผ่นดินของรัฐสภาก็ไม่ทำงาน คณะกรรมการข้อมูลข่าวสารก็ไม่ทำงาน ศาลรัฐธรรมนูญก็ไม่ทำงาน วุฒิสภาก็ไม่ทำงาน เขาใช้วิธีซื้อหมด

   ผมยังดีใจอยู่อย่างหนึ่ง คือเขายังไม่สามารถซื้อประชาชนได้ ในกรณีของสิงคโปร์ ลี กวน ยิว ซื้อประชาชนได้ทั้งหมด ประชาชนของสิงคโปร์นั้นเป็นสัตว์เศรษฐกิจอย่างเดียว มาเลเซียก็ซื้อประชาชนได้เกือบทั้งหมด ทักษิณก็จะดูตัวอย่างสิงคโปร์ ดูตัวอย่างมาเลเซีย เขาอยากจะอยู่ในตำแหน่งนายกรัฐมนตรีอย่างที่มหาธีร์อยู่ 22 ปี

แต่ ผมก็พูดตั้งแต่ทีแรกแล้วว่าเขาประมาทคนไทย คนไทยอาจจะมีอะไรบกพร่องหลายอย่าง แต่ว่าลึกๆ แล้วคนไทยมีกึ๋น เป็นที่น่าเสียใจที่ข้าราชการไทยไม่มีกึ๋นเสียแล้ว ข้าราชการ อาจารย์มหาวิทยาลัยส่วนใหญ่ คนในสถาบันส่วนใหญ่ไม่ได้เรื่อง มีคนดีเหมือนกัน แต่ส่วนใหญ่ไม่ได้เรื่อง และที่น่าเสียใจคือพระเองก็ไม่มีกึ๋น หลวงพี่ไพศาลท่านพูดว่าสถาบันสงฆ์ไทยเวลานี้เป็นร่างทรงของลัทธิบริโภคนิยม

พระ ต้องเห็นสิว่าอะไรเป็นธรรมะ อะไรเป็นอธรรม พระบอกว่าเป็นกลาง ระหว่างผิดกับถูกไม่มีกลางครับ ระหว่างซ้ายกับขวามีกลางได้ นี่ทักษิณผิดชัดๆ ขนาดนี้แล้ว แสดงว่าพระไม่ได้ตามข่าวเลยใช่ไหม ดูแต่หนังโป๊หรือไง แล้วออกมาสวดมนต์ให้ทุกฝ่าย พระทำเป็นอย่างเดียวคือสวดมนต์ จุดสำคัญของพระคือมีจุดยืน จุดยืนที่จะอยู่ฝ่ายธรรมะ อยู่ตรงข้ามอธรรม และทักษิณนี่เป็นสัญลักษณ์ของอธรรมที่ชัดเจน ถ้าพระออกมาอยู่ฝ่ายธรรมะ ผมคิดว่าสถาบันสงฆ์จะกลับมามีบทบาทในด้านความกล้าหาญทางจริยธรรม และสามารถจะนำอะไรต่ออะไรได้เยอะ แต่สถาบันสงฆ์ก็ไม่มี

สังคมไทยควรจะมีท่าทีอย่างไรต่ออธรรม เพราะตอนนี้มีกระแสบอกว่าเราควรจะสมานฉันท์สามัคคีกัน ไม่ควรจะทะเลาะกัน ท่าทีที่เหมาะสมควรเป็นอย่างไร

สมานฉันท์สมควรครับถ้าพูดกันรู้เรื่อง แต่นี่มันพูดกันไม่รู้เรื่องจะพูดได้ยังไง สิ่งสำคัญอยู่ตรงนี้

ถ้า ฝ่ายหนึ่งเขายอมรับผิด ยกตัวอย่างในกรณีปักษ์ใต้ พวกเราที่เป็นไทยพุทธจะต้องยอมรับผิด เพราะเราไปรังแกเขามาตั้ง 200 ปี ถ้าเรายอมรับผิด ไปสารภาพผิดกับเขา ผมเชื่อว่าเพื่อนมุสลิมเขายินดีจะมาคุยกับเรา เมื่อเขาไว้เนื้อเชื่อใจเราแล้ว โอกาสแก้ไขปัญหามีทันทีเลย ตรงเลยครับกับทักษิณ ถ้าทักษิณออกไปแล้วเราจะเจรจากันได้เลยระหว่างไทยพุทธกับไทยมุสลิม พูดกันได้เลย ก็อยู่ด้วยกันมา 200 ปี มีกระทบกระทั่งกันบ้าง มีเอารัดเอาเปรียบกันบ้าง แต่ก็ยังทนกันได้ และผมคิดว่าพูดกันได้

แต่เมื่อทักษิณเข้ามา ทักษิณใช้วิธีเดียวคือ มึงไม่ใช่พวกกู กูเล่นงานมึงวิธีเดียวกับบุชเลยนี่เป็นจักรวรรดินิยมแบบใหม่ (Neo-Colonialism) ถ้าไม่อย่างนั้นกูก็ต้องซื้อมึง เขาไม่เข้าใจว่าคนเป็นอันมากเขาไม่ขายตัว เขาไม่เหมือนพวกในไทยรักไทย พวกนั้นมันขายตัว คนที่ไม่ขายตัวมีมาก และผมภูมิใจในความเป็นคนไทยตรงนี้ คนไทยนี่ไม่ใช่คนพูดไทยหรือคนเชื้อชาติไทยอย่างเดียว คนไทยในที่นี้รวมถึงเพื่อนของเราที่เป็นมลายู เป็นมุสลิม เป็นมอญ เป็นกะเหรี่ยงอยู่ในเมืองไทย ผมคิดว่าเขามีจิตสำนึกและมีความกล้าหาญ

อีก อย่างหนึ่งที่สำคัญก็คือ ผมคิดว่าองค์กรพัฒนาเอกชนในเมืองไทยมีความเข้มแข็งมากที่สุดในเอเชียอาคเนย์ มากกว่าฟิลิปปินส์ มากกว่าอินโดนีเซีย ผมคิดว่าชัยชนะจะอยู่ตรงนี้ และผมคิดว่าองค์กรเหล่านี้พร้อมตลอดเวลาที่จะคุยกับทักษิณ แต่ทักษิณเขาไม่พร้อมที่จะคุยกับเรา การคุยก็ต้องเปิดเผย จริงใจ ถ้าใช้วิธีกะล่อนไม่มีประโยชน์ คุยกันไม่รู้เรื่อง

อาจารย์บอกว่าคนไทยซื้อไม่ได้ แต่ว่าเสียงส่วนใหญ่ก็เลือกไทยรักไทย

เสียง ส่วนใหญ่มาจากไหน หีบคะแนนนั้นใช้วิธีโกงขนาดไหน บัตรลงคะแนนที่ให้กองสลากฯพิมพ์นั้นฉ้อฉลขนาดไหน และพวกกรรมการที่ดูแลอะไรต่างๆ อยู่ในอำนาจของมหาดไทยขนาดไหน ผู้ว่าฯไปสั่งขนาดไหน มันเป็นวิธีที่กะล่อนโกงกินที่ชัดเจนที่สุด ด้วยเหตุฉะนี้ พรรคฝ่ายค้านเขาถึงไม่ลงเลือกตั้ง ไม่ใช่เขากลัว ถ้าคุณมีอำนาจอยู่อย่างนี้ คุณกำหนดได้หมด ถ้าคุณให้มีการเลือกตั้งวันที่ 2 ตามรูปแบบเดิม มันก็ชนะอีก และคุณมาบอกว่าประชาชนเลือกผม ประชาชนไม่ได้เลือกครับ คนไปเลือกส่วนหนึ่งอาจจะถูกหลอก

ประชาธิปไตย ไม่ได้แปลว่าหย่อนบัตรเลือกตั้ง ประชาธิปไตยจะต้องให้มีสิทธิเสรีภาพที่แท้จริง ตั้งแต่ทักษิณมาปกครอง สิทธิเสรีภาพที่แท้จริงเกือบจะไม่มีเลย สื่อมวลชนถูกรังแกเกือบทั้งหมด นอกจากนั้นแล้วยังใช้วิธีฆ่าตัดตอน ที่อ้างยาบ้า ยาม้านี่ก็อันหนึ่ง ที่นราธิวาส ที่สตูลนี่ก็อันหนึ่ง คุณใช้วิธีฆ่า และพวกที่ลงมือฆ่าคือพวกคุณทั้งนั้น พวกคุณที่มีสีกากี สีเขียว ทหารที่ดีมี ตำรวจที่ดีมี แต่พวกที่อยู่ในกระเป๋าทักษิณนี่สร้างความเลวร้ายไว้มาก คุณอย่ามาอ้างว่าผมได้รับเลือกมาเยอะแยะ คุณเอาตัวเลขมาหลอกคน พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวท่านตรัสว่า เอาสัตว์ตัวโตมาอวดตุ๊กแก คนส่วนใหญ่ไม่ใช่ตุ๊กแก เขาไม่เชื่อหรอกครับ

แต่รากหญ้าก็ยังเลือกไทยรักไทยเยอะ

เรา เอาอะไรมาตัดสิน ตอนนี้รถอีแต๋นมา ผมไปถามแล้ว ผมมาจากโคราชเมื่อวานซืน ก็คนละหกร้อย เขาก็เอาสิครับ ก็เขายากจน หลายคนเขาเอาทักษิณด้วย แต่เขาก็อยู่ฝ่ายประชาชนด้วย ประชาชนไม่ได้บัดซบถึงขนาดนั้น ผู้ที่หลงผิดยังมีอีกไม่น้อย แต่ตำหนิเขาไม่ได้ เพราะเขาไม่ทราบข้อมูลข่าวสาร เขาไม่เข้าใจว่าขายหุ้นให้สิงคโปร์มันเสียหายยังไง เขาไม่เห็นว่าสิงคโปร์จะเข้ามาครอบงำเรายังไง เขาไม่เห็นว่าการไปสยบยอมต่อจีน ต่ออเมริกา เรื่อง FTA เสียหายยังไง คนเหล่านี้เขาไม่เข้าใจ ทักษิณก็หลอกเขา แล้วก็เอาเงินไปผันให้ OTOP ฟัง แล้วรู้สึกว่ามันดี 30 บาทรู้สึกว่ามันดี บางรายมันก็ได้ผล มันก็ไปโฆษณาชวนเชื่อกัน หลายคนก็เชื่อ แต่ 30 บาทก็ฆ่าคนไปเยอะเหมือนกัน

คุณทักษิณก็เถียงว่าเขาเป็นรัฐบาลแรกที่เอาเงินไปช่วยคนระดับรากหญ้าหรือว่าคนจนจริงๆ ในขณะที่รัฐบาลอื่นไม่ทำเลย

ไม่จริงครับ คุณคึกฤทธิ์ทำมาก่อนแล้ว และนี่เป็นต้นเหตุแห่งความหายนะ ครั้งหนึ่งผมเคยพูดหนุนทักษิณว่านโยบายดี แต่ผมเตือนทักษิณเลยว่า เงินผันคึกฤทธิ์นั้นพัง ผมดีใจที่คุณคึกฤทธิ์พังไป คุณคึกฤทธิ์บอกว่า เงินนี่ข้าราชการก็โกงกินกันมากแล้ว ให้ชาวบ้านมันโกงกินกันบ้าง เสร็จเลย ถ้าสังคมมีการโกงกินกันทุกระดับ สังคมอยู่ไม่ได้ มันจะต้องมีจุดบางจุดที่ไม่มีการโกงกิน และผมยังดีใจว่าราษฎรส่วนใหญ่ไม่ต้องการโกง ไม่ต้องการกิน ราษฎรส่วนใหญ่ยังมีความซื่อสัตย์สุจริต ทั้งๆ ที่ราษฎรเหล่านี้ยากจน และผมคิดว่าราษฎรเป็นอันมากไม่รับแม้แต่สามร้อยหกร้อยบาทที่เขาเกณฑ์เอามา เป็นพวก แต่พวกที่เขารับผมก็เห็นใจ เพราะเขายากจนขนาดนั้นเขาก็รับ แต่หลายคนที่รับเขาก็ยังมีจิตสำนึกในการที่จะต่อสู้กับอธรรม

คุณทักษิณพูดในที่ประชุมข้าราชการชั้นผู้ใหญ่เมื่อวันก่อนว่า คนที่ออกมาค้าน ไม่ว่าจะเป็นเรื่อง FTA เรื่องการขายหุ้น หรือเรื่องอื่นๆ เป็นพวกที่ไม่เข้าใจทุนนิยมสมัยใหม่ (modern capitalism)

ทักษิณ เองไม่เห็นโทษของทุนนิยมสมัยใหม่เลย เพราะทุนนิยมสมัยใหม่มันจะช่วยให้คนจำนวนน้อยรวย ซึ่งทักษิณอยู่ในจำนวนนั้น และทักษิณไม่ได้ช่วยให้คนจำนวนน้อยรวยอย่างเดียว ทักษิณเอาโมเดลนี้มาช่วยให้พรรคพวกของตัว บริษัทของตัวรวยขึ้นมา และก็อ้างว่าคนจนก็จะได้ด้วย หมายความว่าเมื่อคุณได้เต็มที่แล้ว คุณค่อยเอาเศษกระดูก เศษขนมปังลงไปให้

วิธีนี้มันใช้ไม่ได้ ตัวทุนนิยมสมัยใหม่เองมันเลวร้าย ซึ่งทักษิณไม่เข้าใจ เพราะอเมริกาถือว่าเอาชนะโซเวียตได้แล้ว มันจะต้องมีโมเดลนี้ นางแธตเชอร์บอกว่าเป็น the only way ถ้าใครไม่เชื่อถือว่าโลกแบนเลย และความบัดซบเหล่านี้ตอนนี้มันปรากฏชัดแล้ว เวลานี้นายแบลร์ตามนายบุชมากที่สุด แต่ขบวนการประชาชนในอังกฤษตอนนี้แข็งที่สุดในยุโรป ขบวนการประชาชนในสหรัฐฯเองก็แข็งขึ้นทุกที และผมดีใจที่ขบวนการประชาชนในประเทศไทยก็แข็ง

ผมคิดว่าทุนนิยมที่ทักษิณบอกว่าคนอื่นไม่เข้าใจ และทักษิณเข้าใจเป็นอย่างดี ดาบนั้นคืนสนองแล้ว กำลังมาฆ่าเขาเองแล้ว

แต่คุณทักษิณก็บอกว่าถ้าเราไม่เลือกวิธีนี้ เราจะกลับไปอยู่ถ้ำหรือ เราจะแข่งกับต่างประเทศอย่างไร

นี่คือวิธีที่นางแธตเชอร์พูดมาก่อน คุณทักษิณจำขี้ปากมาทั้งนั้นเลย ไม่จำเป็นต้องกลับไปอยู่ถ้ำ ที่จริงอยู่ถ้ำก็สบายนะครับ คือเราไปพูดอย่างนี้หมายความว่าดำ ขาว ชั่ว ดี ฝ่ายเรานี่ฝ่ายดี ฝ่ายหนึ่งฝ่ายชั่ว อิรักนี่ฝ่ายชั่ว มุสลิมนี่ฝ่ายชั่ว ถ้าคุณทักษิณอ้างศาสนาพุทธ แม้กระทั่งอ้างคำว่าตถตา ก็ต้องเข้าใจสิครับ ทุกอย่างมันอิงอาศัยซึ่งกันและกัน และการอิงอาศัยซึ่งกันและกันนั้นต้องไม่ใช้ความกะล่อนมาตัดสิน ใช้ความเป็นกลางมาตัดสิน การเดินหน้าไม่ได้ดีตลอดเวลา การถอยหลังก็ไม่ได้เลวตลอดเวลา แต่ตอนนี้คนไทยถูกล้างสมองว่าการถอยหลังเป็นของเลว

อาจารย์พุทธทาส ท่านพูดเสมอว่าให้ถอยหลังเข้าคลอง คลื่นลมมันไม่สงบเข้าคลองไปก่อน ไม่เห็นเสียหายอะไรเลย นี่สำคัญมาก แต่ผมคิดว่าคนไทยมีจิตสำนึกเรื่องนี้น้อย เพราะถูกล้างสมองมา ทุกอย่างต้องเดินหน้า เดินหน้าคือเดินตามฝรั่ง ถ้าไม่ทันฝรั่งเราขายหน้า

ญี่ปุ่น เองก็ตามฝรั่ง แต่ในญี่ปุ่นเองเกือบจะหาคนมีความสุขไม่ได้เลย ตอนนี้คนชราญี่ปุ่นต้องไปอยู่ที่เชียงราย อยู่ที่ลำปาง ไปอยู่ที่ออสเตรเลีย ที่ญี่ปุ่นมันอยู่ไม่ได้ เพราะเหตุว่ามันรวยกันจนกระทั่งไม่มีเวลาให้มนุษย์เลย คนแก่พอจะมีเงินอยู่บ้าง แต่ก็อยู่ไม่ได้ในญี่ปุ่น เพราะมันแพงขึ้นไปทุกที ก็ต้องไปอยู่ที่อื่น

คุณต้องการอย่างนี้หรือ อย่างน้อยญี่ปุ่นเขาก็ยังมีพื้นฐานหลายอย่าง เขามีการปฏิรูปที่ดิน คนรวยเอาเปรียบคนจนได้น้อย แต่เขาก็เดินหน้าตามฝรั่ง แต่เมืองไทยไม่มี ปฏิรูปที่ดินก็ไม่มี คนรวยในเมืองไทยยังเอาเปรียบคนจนได้ทุกอย่าง

ทำไมคุณทักษิณถึงมีแนวคิดอย่างนั้น

เขา เห็นว่าทุกคนสู้เขาไม่ได้ เขาถือว่าเขาสู้ได้หมด อวดว่าเงินซื้อได้ทั้งหมด อันนี้อันตราย และเขาเชื่อว่ามีอำนาจแล้วจะใช้ยังไงก็ได้

เงินกับ อำนาจนี่พระพุทธเจ้าตรัสเตือนว่าเงินเป็นบ่อเกิดของโลภจริต มันให้โทษมากกว่าให้คุณ อำนาจเป็นบ่อเกิดของโทสจริต มันก็ให้โทษมากกว่าให้คุณ และที่ร้ายที่สุดคือโมหจริต ความหลง คุณทักษิณหลงตัวเอง หลงอำนาจ หลงเงิน หลงเมีย หลงจริงหรือเปล่าไม่รู้นะ เมียเองก็พอกัน

วันก่อนผมไปพูดที่สนามหลวง มีคนมาโจมตีผม หาว่าไม่ให้เกียรติผู้หญิง ผู้หญิงผมก็ให้เกียรติ แต่ผู้หญิงเลวก็ต้องบอกว่าผู้หญิงคนนี้เลว ผมบอกว่าที่บ้านเมืองฉิบหายเพราะผู้หญิงเลวเข้ามาเกี่ยวข้อง ทั้งที่ฟิลิปปินส์ อินโดนีเซีย และเมืองไทย ซึ่งเรื่องนี้ก็เป็นที่รู้กัน ฝากคนเอย คุมพรรคเอย สารพัดที่จะทำ เป็นเผด็จการยิ่งกว่าผัวอีก

ถ้าเราไม่เอาทุนนิยมสมัยใหม่ อาจารย์มีโมเดลอื่นหรือไม่ที่น่าจะเหมาะสำหรับสังคมไทย

โมเดล ทุกอย่างมันมีจุดเด่นและจุดด้อย จุดสำคัญที่สุดคือต้องมีคุณธรรม ทุนนิยมนี่เราจะถอนรากถอนโคนทีเดียวคงไม่ได้ แต่ต้องทำให้มันมีคุณธรรม ยกตัวอย่าง เวลานี้ผมเกี่ยวข้องโดยตรงกับนักธุรกิจเพื่อสังคม คุณปรีดา เตียสุวรรณ์ เขาอยู่ฝ่ายทุน แต่เขาเห็นว่าทุนนั้นจะต้องรับใช้สังคม เมื่อเรารวยมาได้ก็ต้องไม่โกง สอง เราต้องให้เกียรติลูกน้อง ต้องยกย่องให้มีสหพันธ์กรรมกร ให้ลูกน้องมีสิทธิ์โต้เถียงกับเราได้ และปันส่วนหนึ่งเพื่อชุมชน ตอบแทนบุญคุณของสังคม และตอบแทนธรรมชาติ ไม่ใช่เอาธรรมชาติทั้งหมดมารับใช้ทุน

หรืออีกนัยหนึ่งที่ชูมาเกอร์ เคยเขียนเมื่อสามสิบปีมาแล้ว เศรษฐศาสตร์แนวพุทธ ทุนได้ครับ แต่ไม่ใช่ทำทั้งหมดเพื่อทุน ทำทั้งหมดเพื่อมนุษย์ หนังสือ Small is Beautiful มี subtitle ว่า Economics as if People Mattered มนุษย์จะต้องมีความหมาย วิธีของทักษิณนี่มนุษย์ไม่มีความหมาย ทุนมีความหมายอย่างเดียว พร้อมที่จะขายเลย ทุนของเขาเขาขายให้สิงคโปร์เพราะต้องการเพิ่มทุน ทักษิณกินไปกี่ชาติก็ไม่หมดครับ แต่ทำไมเขาต้องมาเพิ่มทุน เพราะความหลงไง ความหลงมันเป็นโทษกับบ้านเมือง เป็นโทษกับสิ่งแวดล้อมและธรรมชาติ เป็นโทษที่ประเทศใหญ่จะต้องไปกินน้ำใต้ศอกประเทศเล็ก นี่อันตรายมาก

ผม ไม่ได้บอกว่าจะต้องทิ้งทุนนิยม ส่วนตัวผม ผมคิดว่าทิ้งเถอะเป็นของดี แต่ผมจะเอาความฝันส่วนตัวไปใช้ไม่ได้ ต้องเอาความเป็นจริงมาใช้ ถ้าเราปลุกมโนธรรมสำนึกให้คนที่ลงทุนมีจิตสำนึก ผมคิดว่าแค่นี้พอแล้ว และผมก็ดีใจที่ตอนนี้นายทุนหลายคนออกมาเล่นงานทักษิณ ผมคิดว่านี่เป็นจุดดี มันจะรวมตัวกัน พญามารมันมีความดี คือฝ่ายธรรมะจะรวมตัวเข้าด้วยกัน มันจะเกิดเทวาเทวะสงคราม จะต้องสู้กัน เอาความดีมาชนะความเลว

นโยบายเศรษฐกิจที่คุณทักษิณดำเนินอยู่ เป็นการไปท้าทายเศรษฐกิจพอเพียงของในหลวงโดยตรงหรือเปล่า

ชัดเจน ครับ เขาก็ตีฝีปากว่านับถือท่าน อะไรต่ออะไร แต่เวลาท่านรับสั่งเขาไม่เคยฟังเลย ถึงฟังก็ไม่รู้เรื่อง นี่อันตรายมาก เพราะเขามีความหลงตัวเองว่าวิธีของเขาถูกต้อง พวกมีอำนาจมักจะคิดอย่างนั้น สมัยชวนเป็นนายกฯ มันเถียงว่าถ้าพี่สุลักษณ์เก่งจริงก็ต้องมาเป็นนายกฯสิ มันนึกว่าทุกคนต้องการเป็นนายก ปัดโธ่

ผมเคยล้อคุณอานันท์ คุณอานันท์เขาบอกว่าถ้าผมเป็นนายกฯ เขาไม่อยู่เมืองไทยแล้ว แย่แน่ ผมบอกว่า คุณอานันท์ ผมเนี่ยนะ อย่าว่าแต่ราชรถมาเกยเลย ผมมันนกอินทรี ไม่อยู่กรงหรอกครับ ถึงแม้กรงทองผมก็ไม่อยู่

แสดงว่ากลุ่มทุนใหม่อย่างคุณทักษิณไม่ได้ท้าทายเชิงอำนาจกับฐานอำนาจเก่าเท่านั้น แต่มีการท้าทายในเชิงปรัชญากันด้วย

คุณ จะว่าปรัชญาก็ได้ ปรัชญาแห่งความเห็นแก่ตัว พวกเขาจำนวนน้อย และพวกเขาไม่เคยสนใจเลยว่าสิ่งที่พวกเขาทำนั้นมีคุณธรรมอย่างไรหรือไม่ ไม่ได้หรอกครับ ตราบใดที่คุณไม่มีจุดยืนทางจริยธรรมแล้ว คุณจะว่าปรัชญาอะไรก็แล้วแต่ มันเป็นปรัชญาฝ่ายอธรรม ใช้ไม่ได้

ปรากฏการณ์ที่มีประชาชนออกมาท้าทายระบอบทักษิณและท้าทายคุณทักษิณโดยตรง มันสะท้อนอะไรทั้งในระดับประเทศและระดับโลก

คุณต้องเข้าใจว่า เราใช้คำว่าประเทศชาติ หรือประชาชาติ หรือรัฐ มันเป็นคำเดียวกับคำว่าราษฎร ภาษาสันสกฤตเป็นคำเดียวกัน หมายความว่าบ้านเมืองเป็นของราษฎร เป็นของคนส่วนใหญ่ คนส่วนใหญ่เพิ่งเป็นเจ้าของประเทศจริงๆ จังๆ เมื่อวันที่ 24 มิถุนายน 2475 บ้านเมืองเป็นของราษฎร อำนาจสูงสุดอยู่ที่ราษฎร ราษฎรส่วนใหญ่นี่ยากจน ถ้าคุณพูดถึงเศรษฐกิจพอเพียง หมายความว่าคนส่วนใหญ่เหล่านั้นต้องมีพอกินพอใช้ และถ้าจะแบ่งสันปันส่วน คนที่มีมากต้องปันมาให้คนที่มีน้อย นี่แหละพอเพียงจริงๆ ซึ่งอย่างน้อยจอมพล ป. แกเคยทำก่อนแกจะหลุดจากอำนาจไป ให้คนมีที่ได้ไม่เกิน 5 ไร่ มีที่ทำมาหากินไม่เกิน 50 ไร่ ตอนนี้มีกันเท่าไหร่ มันไม่ไหวหรอกครับ ชาวบ้านเดือนร้อนมาก ไร่ส้ม ไร่อะไรเป็นพันๆ หมื่นๆ ไร่ แล้วฉีดสารเคมี ชาวบ้านเดือดร้อนมาก

พูดถึงเศรษฐกิจพอเพียงต้องพูดเรื่องนี้ ให้ราษฎรส่วนใหญ่มีศักดิ์มีศรี มีปัจจัยสี่ และอาจจะมีปัจจัยนอกเหนือจากปัจจัยสี่ที่จำเป็นต่อการดำเนินชีวิตในสมัยนี้ อาจารย์ปรีดีท่านใช้คำว่าชีวปัจจัย คือปัจจัยที่เหมาะแก่การดำรงชีพ ตอนนี้มันมีส่วนเกินกันมากเหลือเกิน ก็ต้องมากระจายให้เพียงพอ พื้นฐานมันอยู่ตรงนี้

เพราะฉะนั้น ที่ราษฎรไทยทำอยู่เวลานี้ ที่กลุ่มพันธมิตรฯมาร่วมกับราษฎรไทยเวลานี้ ผมคิดว่าเป็นความชอบธรรมของราษฎร นี่ไม่ใช่ครั้งแรก เราทำมาแล้วตอน 14 ตุลา เป็นเวลาหนึ่งสัปดาห์ เผด็จการที่มีอำนาจสูงสุดต้องไป จริงอยู่เราเสียชีวิตไปบ้าง 17 พฤษภาคม 2535 เราก็ทำมาแล้ว ผู้บัญชาการทหารบก นายกรัฐมนตรีก็ต้องไป คราวนี้ก็ต้องไป

แต่วัน ก่อนผมก็เตือนไว้ว่า 14 ตุลานั้นเราเอาชนะเผด็จการทหาร แต่เราเปิดทางให้นายทุนเข้ามาเป็นครั้งแรก เพราะแต่ก่อนนายทุนอิงทหาร ธนาคารกรุงเทพนี่ประภาสเป็นประธานกรรมการ พอเกิด 14 ตุลาแล้ว คนในธนาคารกรุงเทพเองมาเป็นประธานรัฐสภาเองเลย พูดไทยไม่ชัดครั้งแรกเลย นายทุนเข้ามาชัดเจน และนี่เป็นเหตุให้ทักษิณเข้ามา

เราต้องศึกษาบทเรียน เราอย่าไปมองในแง่บวกอย่างเดียว 17 พฤษภาคม เราไล่ทรราช ไล่สุจินดาไป แต่ก็ไม่มีอะไรเปลี่ยนแปลง ต้องชมฉลาด วรฉัตร ตอนนี้ฉลาดเขาเป็นยังไงผมไม่รู้ แต่เวลานั้นเขายอมตายเพื่อเรียกร้องให้เปลี่ยนแปลงรัฐธรรมนูญ เราลืมเขาไปแล้ว แต่เราก็เปลี่ยนแปลง ประชาชนมาเปลี่ยนแปลง ก็ได้รัฐธรรมนูญฉบับนี้ซึ่งดีพอสมควร แต่รัฐธรรมนูญฉบับนี้พลาด ที่สำคัญคือไปเชื่อว่าคนที่บริหารบ้านเมืองจะต้องเป็นคนมีความรู้ ส.ส. จะต้องได้ปริญญาตรี เสร็จเลยครับ ไอ้คนได้ปริญญาตรีไม่ได้แปลว่าเป็นคนดี คนที่ปกครองบ้านปกครองเมือง ตาสี ตาสา ตามา ตาอิน อะไรก็ได้ ถ้าอย่างนั้นพระพุทธเจ้าก็ไม่สามารถเป็น ส.ส. ได้สิ เพราะท่านก็ไม่ได้ปริญญาตรี

และ สอง เราไปเชื่อว่าระบบราชการมันจะรับใช้บ้านเมือง เรามีวุฒิสภามาคุมสภาผู้แทนราษฎร ทั้งสองสภามันเละเป็นสภาโจ๊กทั้งคู่เลย แสดงว่าระบบของรัฐมันไม่ทำงาน ศาลรัฐธรรมนูญก็ไม่ทำงาน คณะกรรมการข้อมูลข่าวสารก็ไม่ทำงาน ผู้ตรวจการแผ่นดินของรัฐสภาก็ไม่ทำงาน ไม่ทำงานอะไรซักอย่าง มีคนดีๆ อยู่บ้าง แต่คนดีๆ เหล่านั้นส่วนมากเป็นคนไม่มีกึ๋น เป็นคนไม่มีความกล้าหาญทางจริยธรรม และผมเห็นว่าใครมีความกล้าหาญ ราษฎรครับ ราษฎรที่เขาออกมาต่อสู่เรื่องท่อก๊าซที่เมืองกาญจน์ คนธรรมดาครับ ต่อต้านท่อก๊าซไทย-มาเลย์ คนธรรมดาทั้งนั้น ทั้งมุสลิมทั้งพุทธ ต่อต้านเหมืองโปแตสที่อุดรฯ ตอนนี้เขาเข้มแข็งมาก เขายังต่อสู้กันอยู่ทุกวันที่อุดรฯ

ผมคิดว่าต้องให้เกียรติคนเหล่า นี้ ถ้าจะร่างรัฐธรรมนูญต้องเชิญคนเหล่านี้มา วันก่อนผมยังพูดเลย อาจจะต้องเอายายใฮมาเป็นประธานสภาฯ แกเป็นคนมีคุณธรรม แกเป็นคนที่มีภูมิธรรมชาวบ้าน มีสติปัญญามาก ทำไมถึงมีมาก เพราะเขาอยู่กับธรรมชาติ นี่เศรษฐกิจพอเพียงจริงๆ เลย เขาพึ่งตัวเองได้ เขาภูมิใจในวิถีชีวิตของเขา เขาภูมิใจในปู่ย่าตายายของเขา พวกเราที่เรียนหนังสือสมัยใหม่มักจะไม่ภูมิใจในปู่ย่าตายาย เราอายที่เตี่ยเราเป็นเจ๊ก เราอายที่ยายเราเป็นอาซิ้ม เราอายที่ยายเราเป็นเขมร ระบบการศึกษามันทำลายเรา และเราไปยกย่องใคร ยกย่องคนที่ไม่มีประโยชน์ต่อแผ่นดินเลย ยกย่องเจ้า ยกย่องฝรั่ง ทำไมไม่มายกย่องปู่ย่าตายาย เขาเคารพธรรมชาติ เคารพผีสางนางไม้ เขาเคารพแม่พระธรณี แม่พระคงคา เขาเคารพแม่น้ำโขง แม่น้ำมูล เพราะนั่นเป็นของวิเศษที่สุด

ถ้าเอาทักษิณลงได้ เราจะต้องยกย่องคนเหล่านี้ ไม่ใช่แกนนำกลุ่มพันธมิตรฯทั้งห้าคนจะเข้ามาเป็นใหญ่ ระวังนะ อัปรีย์ไปจัญไรอาจจะมาก็ได้ คุณจำลองต้องเคารพญาติธรรมทั้งหมด สมณะทั้งหมด ไม่ใช่ท่านโพธิรักษ์คนเดียว สมณะเหล่านี้ ญาติธรรมเหล่านี้ เขาได้รับความสำเร็จเยอะนะครับ เขาเป็นหน่วยงานเดียวในฝ่ายพุทธที่ต่อต้านทุนนิยม บริโภคนิยมได้สำเร็จที่สุด เป็นเศรษฐกิจพอเพียงจริงๆ เลย ซึ่งคณะสงฆ์ส่วนใหญ่กลัวเขา อัปเปหิเขา คณะสงฆ์ส่วนใหญ่ดูเขาบ้าง ชำเลืองดูเขาบ้าง เขามีจุดอ่อนนะ ไม่ใช่ไม่มี แต่จุดเด่นของเขาก็คือ เขาไม่เป็นร่างทรงให้ทุนนิยม บริโภคนิยม เขากล้าชี้ว่าอะไรผิดอะไรถูก ซึ่งคณะสงฆ์ส่วนใหญ่ไม่รู้เลย จนบัดนี้ยังไม่รู้เลยว่ารัฐบาลนี้เป็นมาร และพร้อมที่จะรับสมณะศักดิ์ผ่านมารพวกนี้ และมารพวกนี้มันก็ซื้อพระได้ ให้เป็นเจ้าคุณ ให้เป็นสมเด็จ พระเดี๋ยวนี้ชอบเป็นเจ้าคุณ ชอบเป็นสมเด็จยิ่งกว่าเป็นพระธรรมดา ซึ่งมันน่าเศร้า

ทำอย่างไรจึงจะให้คนเปลี่ยนจากการนับถือเจ้าหรือนับถือคนที่มีการศึกษา มาสู่การนับถือประชาชนคนธรรมดาได้ อย่างอาจารย์เองตอนกลับมาจากเมืองนอกใหม่ๆ ก็เข้าหาเจ้าเยอะเหมือนกัน

เดี๋ยวนี้ก็ยังเข้าหา แต่เราต้องรู้จักแยก เจ้าที่ดีก็มี เจ้าที่เลวก็มี และวิธีแยกไม่ยากหรอก เจ้าที่ดีก็จะเหมือนคนธรรมดาสามัญ ผมไปเข้าเฝ้าฯพระองค์เจ้าธานีนิวัติ ท่านจัดงานแต่งงานให้ผมที่วังท่าน ผมไปนั่งกับพื้น ท่านบอกว่าไม่ได้ สุลักษณ์ ถ้าเธอนั่งกับพื้น ฉันก็ต้องลงมานั่งพื้นกับเธอ อย่าทรมานคนแก่เลย ผมก็ต้องนั่งเก้าอี้กับท่าน

เดี๋ยวนี้เจ้าบางแห่งไปเข้าเฝ้าฯ มีเก้าอี้ตัวเดียวให้เจ้านั่ง คนอื่นนั่งกับพื้นหมด ผมว่านี่บ้า คุณเหยียดคนนี่ มนุษย์มันต้องเสมอกันหมด ไม่ว่าเจ้า ไม่ว่าไพร่ คนเหมือนกันทั้งหมดเลย

ชาวบ้านก็เหมือนกัน ที่กะล่อนก็มี แต่โดยส่วนใหญ่แล้วชาวบ้านเขาจะน่ารัก ดูที่คุณธรรมเป็นตัวตัดสิน ชาวบ้านที่เขามาหลอกลวงเราก็มี เมื่อผมเริ่มขบวนการใหม่ๆ จะไปซื้อที่ ชาวบ้านเขาก็หลอก เขาเห็นพวกชาวกรุงมึงโง่ ผมก็ให้อภัยเขา เขาเห็นว่าเราเป็นหมูมา เขาก็กินเรา เป็นธรรมดา แต่เมื่อเรารู้จักเขาดีแล้ว อะไรๆ มันก็เปลี่ยนไป

เจ้าที่ดีก็มี ท่านสิทธิพร กฤดากร เป็นเจ้าซึ่งอยู่ฝ่ายคนยากคนจนมาตลอด ท่านติดคุกถึง 11 ปี ก่อนจะตายท่านให้ผมช่วยออกแบบบ้านให้ เพราะผมมีลูกศิษย์ ตอนนั้นผมสอนอยู่สถาปัตย์ จุฬาฯ ท่านมีเงินเพียงสี่หมื่น ท่านมีบ้านหลังหนึ่ง และท่านก็ไม่ได้อยู่บ้านท่าน ท่านตายก่อน ทั้งหมดท่านห่วงชาวบ้าน เงินรางวัลแมกไซไซที่ได้มาก็เอามาช่วยลูกหลานชาวนาหมด อย่างจอน อึ๊งภากรณ์ เงินทั้งหมดที่เขาได้มาก็เอามาช่วยภรรยาของสมชาย นีละไพจิตร

เจ้า ที่ดีมี พระที่ดีก็มี ชาวบ้านที่ดีก็มี ที่เลวก็มี เราต้องรู้จักแยกแยะ มนุษย์ต้องรู้จักแยกแยะ ทีนี้การศึกษาของเราไม่สอนให้แยกแยะ สอนให้หลับตานับถือฝรั่ง หลับตานับถือเจ้า มองอดีตอย่างบัดซบที่สุด เราไม่เคยแยกแยะเลยว่าใครมีจุดเด่นจุดด้อยอะไรบ้าง

ต้องรู้จัก แยกแยะ อย่าไปเกลียดเจ้า อย่าไปเชียร์เจ้า ให้รู้ว่าเจ้ามีอะไรดี มีอะไรด้อย อย่าไปเกลียดฝรั่ง อย่าไปเกลียดจีน อย่าไปเกลียดพม่า ให้รู้ว่าเขามีอะไรดีอะไรไม่ดี และผมคิดว่าเราจะเติบโตเป็นคนซึ่งมีวิจารณญาณ มนุษย์ต่างจากสัตว์ตรงนี้เอง ถ้าไม่มีวิจารณญาณ มนุษย์ก็เลวกว่าสัตว์ เพราะเราสามารถใช้เครื่องยนต์กลไกซึ่งสัตว์ใช้ไม่ได้ เราสามารถใช้เงินใช้ทองซื้อใครต่อใครได้ เราสามารถใช้อำนาจทำลายคนได้ยิ่งกว่าสัตว์ทำ ข้อสำคัญคือมนุษย์จะต้องมีวิจารณญาณ

การต่อสู้ครั้งนี้จะช่วยให้คน มีวิจารณญาณมากขึ้น ทุกคืนเขาจะเอาข้อเท็จจริงมาเล่า และข้อเท็จจริงเหล่านี้ท้าทายได้หมด สิ่งเหล่านี้ทักษิณปิดอยู่ใต้พรมมาตลอด ตอนนี้มันออกมาจากพรม ผมคิดว่าดี ต้องเปิดเผย เปิดเผยปัจจุบันแล้ว ต่อไปต้องเปิดเผยอดีตด้วย เพื่อความเจริญงอกงามเติบโต

      ตราบใดที่เรายังกลัวคนดีอยู่ แสดงว่าใช้ไม่ได้ เพราะการยกย่องคนดี พระพุทธเจ้าบอกว่าเป็นนิมิตของสาธุชน เราจะต้องกตัญญูกตเวที คนที่ทำคุณเราต้องยกย่อง เจ้าที่ดีก็ต้องยก เจ้าที่เลวเราก็ต้องติ พระพุทธเจ้าตรัสว่า ต้องชมคนที่ควรชม ติคนที่ควรติ ตอนนี้เราไม่ติเพียงเพราะเขาเป็นเจ้า ใช้ไม่ได้ เราต้องติ เจ้ายิ่งมีอำนาจมาก บิดพลิ้วในการใช้อำนาจ ต้องติให้มาก เช่นเดียวกัน คนที่ดีเราก็ต้องยกย่อง เจ้าที่ดีก็ต้องยกย่อง ไพร่ที่ดีก็ต้องยกย่อง

เรา รับการศึกษาจากตะวันตกมาเยอะ การศึกษาแบบตะวันตกโดยตัวของมันเองก็สอนให้คนวิพากษ์วิจารณ์มาก แต่ทำไมพอกลับมาเมืองไทย เราไม่ค่อยวิจารณ์กัน

พูดกัน อย่างไม่เกรงใจ การศึกษาแบบตะวันตกสอนให้วิพากษ์วิจารณ์มาก แต่วิจารณ์ในเรื่องเปลือกกระพี้ทั้งนั้น คนที่ไปเรียนยุโรป ไปเรียนรัสเซีย กลับมาไม่เคยวิพากษ์วิจารณ์ระบอบสังคมนิยมรัสเซียเลย ไม่เคยวิพากษ์วิจารณ์สตาลินหรือเลนินเลย คนที่ไปเรียนอเมริกาไม่เคยวิพากษ์วิจารณ์วอชิงตัน ลินคอล์นก็วิจารณ์เล็กๆ น้อยๆ เท่านั้นเอง เราไม่เคยเข้าถึงกระแสหลักของตะวันตก เราไปเรียนตะวันตกมา 150 ปี แต่เราไม่รู้จักตะวันตกที่แท้จริง ยกตัวอย่างหนังสือประวัติศาสตร์อเมริกาในสายตาคนอเมริกันที่เพิ่งออกมา ยังไม่ได้แปลเป็นไทยด้วยซ้ำไป หนังสือเล่มนี้เขียนชัดเลย วอชิงตันเป็นคนเหี้ยขนาดไหนบ้าง ลินคอล์นเหี้ยขนาดไหนบ้าง ย้ายเมืองหลวงไปตั้งที่วอชิงตัน มันจะขายที่ของมัน แล้วบอกว่าคนอเมริกันทั้งหมดเกิดมาเท่าเทียมกัน ฟังแล้วโก้ คนอเมริกันในที่นี้คือ หนึ่ง คนผิวขาว คนผิวดำไม่เกี่ยว สอง เฉพาะผู้ชาย ผู้หญิงไม่เกี่ยว สาม ผู้ชายเหล่านั้นเฉพาะนายทุนเจ้าของที่ดินเท่านั้น เขาถึงจะออกเสียงลงคะแนนได้ ไปเรียนกันมาแต่ไม่ได้ตีประเด็นพวกนี้เลย

วิล เลียม เบลค เป็นกวีมีชื่อของอังกฤษ เราเรียนวรรณคดีอังกฤษ เรายกย่องเบลคว่าเขียนหนังสือดี แต่เบลคเป็นคนเดียวที่โจมตีระบบการศึกษาแบบอ๊อกซ์ฟอร์ด-เคมบริดจ์ว่าเลวร้าย ยังไงบ้าง สอนให้ไปรับใช้ทุนนิยม รับใช้จักรวรรดิ แต่คนที่ไปเรียนอ๊อกซ์ฟอร์ด-เคมบริดจ์ส่วนมากเห็นเป็นของดี รับใช้ God, King, Country ไม่เห็นรับใช้ประชาชนเลย ไม่เห็นไปรับใช้คนที่ต่างผิวกับเราเลย ไม่เห็นไปรับใช้ผู้หญิงเลย

ในกระแสหลักของตะวันตกเองก็เลวร้าย เพราะกระแสหลักของตะวันตกมันอยู่ที่ปรัชญาเรื่อง Cogito, ergo sum ที่เรเน เดส์การ์ตส์ (René Descartes) บอกว่า เพราะฉันคิดได้ จึงมีตัวฉัน เพราะตัวฉัน ตัวกูนี่แหละเป็นต้นเหตุแห่งความหายนะทั้งหมด ศาสนาพุทธสอนว่าทั้งหมดมันอิทัปปัจจยตา เราโยงใยถึงกัน คุณกับผมเราเป็นเพื่อนกัน คุณไม่ใช่ศัตรูกับผม ศัตรูคือตัวผม ความเกลียดที่ผมมีต่อคุณคือศัตรู ความงกของผมที่เอาเปรียบคุณคือศัตรู ความหลงของผมคือศัตรู ไม่ใช่คุณเป็นศัตรู แต่ตะวันตกสอนให้เห็นว่าคุณเป็นศัตรู

ผมคิดว่าเราจะต้องสังคายนา กันใหม่ เรื่องการเรียนรู้ เรื่องการศึกษา ซึ่งเดิมมันมีอยู่แล้ว ผมถึงบอกว่าคนอย่างยายใฮเขาได้เปรียบเรา เพราะเขาไม่ถูกถอนรากถอนโคน พวกเราถูกถอนรากถอนโคน เราเข้าระบบการศึกษาปั๊บ เขาสอนเลยว่าเราด้อย เราด้อยตลอดเวลา เราจบประถม เราด้อยกว่ามัธยม พวกมัธยมด้อยกว่าอุดมศึกษา อุดมศึกษาเมืองไทยด้อยกว่าอุดมศึกษาเมืองนอก ผมได้เปรียบหน่อยเพราะอุดมศึกษาเมืองนอก คนเขาฟังหน่อย ถ้าผมอุดมศึกษามหาสารคามเขาคงไม่ฟังผมเท่าไหร่

อะไรทำให้ตะวันตกตื่นจากกระแสหลักที่พัฒนาไปในแนวทางที่อาจารย์เล่ามา

ตอน นี้เขาเริ่มเห็นโทษ ผมยังชมมหาธีร์ โมฮัมหมัด แกมีความเลวร้ายหลายอย่าง แต่ที่ดีอย่างหนึ่งคือแกเป็นคนคม มองอะไรชัด ตอนแกจะลงจากตำแหน่งนายกฯ แกพูดในที่ประชุมฝ่ายเป็นกลางว่า พวกเราฝ่ายเป็นกลาง ส่วนมากเรายากจน ศัตรูของเราเวลานี้คือจักรวรรดิอเมริกัน เราสู้มันไม่ได้ มันมีอาวุธ มันลงทุนอาวุธปีหนึ่งสองแสนล้าน มีอาวุธทันสมัยที่สุด มันคุมสื่อมวลชนได้ทั้งโลก มันหลอกลวงได้ทั้งโลก เราสู้มันไม่ได้ แต่เรามีเพื่อนที่ดีที่สุดคือประชาชนชาวอเมริกัน ประชาชนเหล่านี้เขาตื่นแล้ว เขาเห็นแล้วว่านี่เป็นโทษ ประชาชนกับประชาชนเป็นเพื่อนกัน

ผมคิดว่าคนเริ่มตื่นว่าวิธีนี้ไป ไม่รอด คุณใช้เงินไปสองแสนล้าน อาวุธไม่มีประโยชน์อะไรเลย ฆ่าคนตลอดเวลา คนเริ่มเห็นโทษ และผมเห็นว่าลึกๆ แล้วมนุษย์มีสัมมาทิฐิอยู่ ทางมหายานเขาบอกว่ามีความเป็นพระตถาคตอยู่ในทุกคน พวกเควกเกอร์เขาบอกว่ามีพระผู้เป็นเจ้าอยู่ในทุกคน ผมคิดว่ามนุษย์เริ่มตื่น ความเลวร้ายต่างๆ ช่วยให้มนุษย์ตื่น

เพราะ ฉะนั้น ผมก็ต้องขอบใจคุณทักษิณ เขาช่วยให้เราตื่น ขอบใจมิสเตอร์บุชที่ช่วยให้เราตื่น ผมไม่เห็นว่าพวกนี้เป็นศัตรู แต่เป็นคนที่ผมสงสารเขา รักเขาเหมือนรักหมาที่บ้าน

จากปรากฏการณ์ล่าสุด อาจารย์คิดว่าประชาชนไทยตื่นหรือยัง

ผม คิดว่าตื่นขึ้นมากแล้ว ถึงแม้จะยังตื่นไม่พอ แต่มีอยู่เรื่องหนึ่งที่ประชาชนจะต้องฝึก คือชัยชนะไม่ได้อยู่ที่เอาทักษิณลง ชัยชนะอยู่ที่ต้องสอนพวกเรากันเองให้เห็นว่าสัมมาทิฐิสำคัญกว่ามิจฉาทิฐิ เราต้องเลิกนับถือเงิน นับถืออำนาจ เลิกนับถือเทคโนโลยี ที่แล้วๆ มาเราอ้างว่าเราเป็นพุทธศาสนิกชน แต่คุณไปดูบนแท็กซี่ มีแต่ยันต์ มีแต่คาถา ถ้าคุณนับถือศาสนาพุทธจริงๆ คุณต้องนับถือพระพุทธเจ้า พระธรรมเจ้า พระสังฆเจ้า

พุทธัง สะระณัง คัจฉามิ ชีวิตของเรามุ่งแต่ความตื่น ตื่นจากความโลภ โกรธ หลง นั่นคือเดินตามพระพุทธเจ้า เป็นยังไง เดินตามพระพุทธเจ้าเป็นยังไง คือเดินอย่างทางสายตรง อหิงสธรรม ไม่เอาเปรียบคนอื่น มีสติ มีปัญญา สังฆัง สะระนัง คัจฉามิ ไม่ได้หมายความว่าไปนับถือคนห่มเหลือง คนห่มเหลืองเวลานี้อลัชชีเยอะเลย กะล่อนเยอะเลย สมีเยอะเลย สังฆัง สะระณัง คัจฉามิ เรามีชีวิตอยู่อย่างเป็นภราดรภาพซึ่งกันและกัน พระพุทธเจ้าตั้งสังคมตัวอย่างขึ้นมา คือคณะสงฆ์ อยู่อย่างทุกคนเท่าเทียมกัน นี่สำคัญมาก ในคณะสงฆ์คุณเป็นลูกพระเจ้าแผ่นดินหรือเป็นลูกโสเภณี เมื่อมาเข้าคณะสงฆ์แล้วทุกคนเท่ากันหมด เราต้องเอาคณะสงฆ์เป็นตัวอย่าง เราต้องเท่าเทียมกัน การงานของเราหลายครั้ง โอ้โห เจ้านายใหญ่ฉิบหายเลย เจ้านายต้องหัดฟังลูกน้องบ้าง

คุณไม่ต้องนับถือพุทธก็ได้ มุสลิมก็ใช้หลักนี้ได้ คริสต์ก็ใช้หลักนี้ได้ นับถือศาสนาอะไรก็ได้ ต้องตื่น ต้องเดินทางตรง ไม่เขว ไม่เอาเปรียบตัวเอง ไม่เอาเปรียบผู้อื่น และเป้าหมายชีวิตของเราคือเพื่อรับใช้คนอื่น โดยเฉพาะคนที่ยากไร้กว่าเรา รับใช้สรรพสัตว์ รับใช้ต้นหมากรากไม้ แผ่นดินแผ่นน้ำ ชีวิตไม่ใช่เพื่อยิ่งใหญ่กว่าคนอื่นเขา เหลวไหลกันหมด การศึกษาทั้งหมดของเมืองไทยเวลานี้เป็นการเขยิบสถานะทางสังคม มันน่าเศร้า ผมสงสารพระ พระท่านเป็นคนจนทั้งนั้น การศึกษาของพระก็ต้องเขย่ง ต้องเป็นมหา มหาดัดจริตน้อยหน่อย เจ้าคุณดัดจริตมากหน่อย เป็นสมเด็จดัดจริตมากที่สุด นี่มันอันตราย

ชีวิตของเราต้องอยู่ให้ เหมาะสมกับดินฟ้าอากาศ ปู่ย่าตายายแต่ก่อนนี้ไม่ใส่เสื้อ เพราะว่ามันร้อน พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าฯต้องหนาวเต็มที่แล้วท่านถึงจะอนุญาตให้ขุนนางใส่ เสื้อไปเข้าเฝ้าฯท่านได้ คือคนแต่ก่อนจะอยู่อย่างเหมาะสมกับธรรมชาติ มาตอนหลังเราอายฝรั่ง โดยเฉพาะตอนเปลี่ยนชื่อเป็นไทยแลนด์ เราถูกถอนรากถอนโคน เพราะฉะนั้น ที่คุณทักษิณหาว่าผมจะกลับไปอยู่ถ้ำ ไม่ได้อยู่ถ้ำ แต่เราต้องกลับไป ไม่ใช่กลับไปหาอดีตนะ กลับไปเข้าใจอดีต อะไรในอดีตที่ไม่ดีต้องเลิก อะไรในอดีตที่ดีต้องผดุงไว้ให้เหมาะสมกับปัจจุบัน จะกลับไปไม่ใส่เสื้อไม่ได้แล้ว แต่ใส่เสื้อควรจะสบายๆ ไม่ใช่ใส่เสื้อสวนสนามตอนวันเฉลิมพระชนมพรรษา ทหารเป็นลมกันเป็นแถว เหรียญตราใส่กันยิ่งกว่ายี่เกอีก

ผมคิดว่าสิ่งต่างๆ เหล่านี้ควรจะเลิกได้แล้ว การหมอบกราบ อะไรต่ออะไรพวกนี้ ผมคิดว่าเลอะที่สุดเลย

หลัง 14 ตุลาฯเราล้มเผด็จการทหารไปได้แล้วทุนก็เติบโตขึ้นมา คราวนี้ถ้าเราเอาทักษิณไปได้ อาจารย์วิตกว่าอะไรจะมา

ถ้า ไม่เปลี่ยนโครงสร้าง สัมมาทิฐิไม่เกิด คนที่มาอาจจะไม่เลวร้ายเท่าทักษิณ แต่ศัตรูหมายเลขหนึ่งของทักษิณต้องอย่าให้มีอำนาจนะ ถ้าศัตรูหมายเลขหนึ่งของทักษิณมีอำนาจ มันจะยิ่งร้ายกว่าทักษิณ ผมไม่เอ่ยชื่อนะ เพราะตอนนี้เราเป็นพันธมิตรกันอยู่

เช่นเดียวกัน คุณจำลองก็ท่าทางเรียบร้อยดี แต่ถ้ามีอำนาจก็ไม่ใช่เล่นเหมือนกัน สมัยแกเป็นผู้ว่าฯ แกไม่ฟังใครเลย คนหนึ่งติดยึดในความดี อีกคนหนึ่งติดยึดในอำนาจ ต้องระวัง ผมเชื่อว่าคุณจำลองก็น่าจะมีบทเรียนพอแล้ว ว่าจะต้องไม่ติดยึดในความดี เอ่ยชื่อก็ได้ คุณสนธิก็ต้องสำนึกได้แล้ว ต้องไม่ติดยึดในอำนาจ อย่ามาตั้งตัวเป็นเปาบุ้นจิ้นจะยึดทรัพย์สินของทักษิณ ถ้าจะยึดก็ให้ชาวบ้านชาวช่องเขาทำกัน อย่างน้อยเมื่อคราวยึดทรัพย์สฤษดิ์ ธนะรัชต์ เขาก็ตั้งกรรมการ มีอาจารย์ป๋วยเป็นกรรมการคนหนึ่งด้วย ถ้าจะใช้คำฝรั่งก็ต้องมี fair play นี่สำคัญมาก ต้องมีการอ่อนน้อมถ่อมตัว มีการระมัดระวัง มีสติ มีสัมปชัญญะ มิฉะนั้นเราจะผิดพลาดได้

ตอน 14 ตุลาไชโยโห่ฮิ้วกันใหญ่เลย มีคนมาถามผมว่า อาจารย์ไม่ดีใจหรือ ผมบอกว่าดีใจได้ยังไง พรรคพวกผมถูกฆ่าตายไปตั้งหลายคน เขาก็บอกว่าเราได้ประชาธิปไตย ผมบอกว่าเหลวไหล ไม่ได้ได้สักหน่อย และก็จริงอย่างที่ผมพูด ก็เข้าป่ากันไป ทีนี้พวกในป่าก็มาเป็นใหญ่อยู่กับทักษิณ

ถ้ามองโครงสร้างปัจจุบัน มองพฤติกรรมคนไทย มองปัจจัยแวดล้อมทั้งหมด การเมืองไทยยุคหลังทักษิณจะเป็นอย่างไร

ผม ไม่ใช่ศาสดาพยากรณ์ คงเดาได้ยาก มันอยู่ที่เมื่อเอาทักษิณลงได้แล้ว กลุ่มพันธมิตรประชาชนเพื่อประชาธิปไตยเขามีเวลาหรือยังที่จะมาสังคายนากัน เรื่องประชาธิปไตย เท่าที่ผมทราบ คุณพิภพ ธงไชย คุณสมเกียรติ พงษ์ไพบูลย์ คุณสุริยะใส กตะศิลา เขาคิดจะตั้งพรรคการเมือง รู้สึกเขาจะเอาผมไปเป็นที่ปรึกษาพรรคการเมืองด้วยซ้ำไป

อาจารย์จะรับไหมครับ

ผม รับถ้าพรรคการเมืองนี้ไม่เป็นไปเพื่อต้องการอำนาจในระยะสั้น ถ้าพรรคการเมืองนี้มีจุดประสงค์เพื่อจะให้ประชาชนตื่น คุณจะใช้สโลแกนพรรคเขียวก็ได้ อะไรก็ได้ หมายความว่าต้องเคารพธรรมชาติ เคารพประชาชน กระจายอำนาจให้ทั่วๆ ไป โดยไม่หวังมีอำนาจอะไรเลย ผมคิดว่านี่แหละ ประชาชนจะเริ่มตื่น เพราะที่แล้วๆ มาไม่มีเลย สื่อมวลชนทั้งหมดไม่เคยพูดถึงประเด็นเหล่านี้ การศึกษาทั้งหมดไม่พูดประเด็นเหล่านี้เลย เราพูดถึงเรื่องเปลือก เรื่องกระพี้ เราสอนให้คนเป็นเทคโนแครต เราไม่เคยสอนให้คนเป็นมนุษย์

และ สุดท้าย เราจะต้องไม่ใช้หัวสมองหาคำตอบอย่างเดียว ต้องใช้หัวใจหาคำตอบด้วย และต้องเปิดโอกาสให้คนรุ่นใหม่ได้เห็นความทุกข์ยากจริงๆ ให้ไปรู้จักสมัชชาคนจน ให้ไปรู้จักเพื่อนมุสลิมของเราซึ่งเคยหาปลาได้ แต่ตอนนี้ถูกระบบทุนแย่งปลาเขาไปหมด สิ่งเหล่านี้จะทำให้จิตสำนึกมันเกิดขึ้น การเมืองมันจะขึ้นมาจากข้างล่างไปสู่ข้างบน

คุณอาจจะหาว่าผมฝัน หวาน แต่อย่างที่มาร์ติน ลูเธอร์ คิง (Martin Luther King, Jr.) บอกว่า I have a dream. มันต้องมีความฝัน และทำความฝันให้เป็นจริง มหาตมะ คานธี ท่านทำความฝันให้เป็นจริง แต่น่าเสียใจ เพราะพอท่านถูกฆ่าแล้ว ลูเธอร์คิงถูกฆ่าแล้ว ความฝันมันสลายไป เราต้องไม่ให้ฝันสลาย ถ้าฝันแล้วมันต้องเป็นจริง เพราะถ้าฝันไม่เป็นจริง สังคมไทยมันอยู่ไม่ได้ สังคมมนุษย์ก็อยู่ไม่ได้ เพราะสังคมมนุษย์จะอยู่ได้ มนุษย์จะต้องตื่นขึ้น อย่างที่ผมใช้คำว่าสัมมาทิฐิ ถ้าคุณไม่ใช่คนพุทธ คุณไม่ต้องใช้คำนี้ก็ได้ ต้องมีความเห็นที่ถูกต้อง ความเห็นที่ถูกต้องคือความเห็นซึ่งลดความเห็นแก่ตัวลง ให้เกียรติคนอื่นมากขึ้น โดยเฉพาะคนอื่นที่เขาด้อยกว่าเราทั้งทางเศรษฐกิจ สังคม การเมือง เราต้องให้เกียรติเขาให้มากขึ้น และฟังเขาให้มากขึ้น โดยเฉพาะคนที่เขาอยู่กับรากหญ้านั้น เขาอยู่กับธรรมชาติ เขาจะสอนเราได้เยอะเลย

ที่ผมเติบโตในระยะหลัง พูดตรงไปตรงมา ผมเติบโตจากคนรากหญ้ามากกว่าจากการที่ผมคบกับเจ้าเมื่อสมัยก่อน คบกับเจ้าสมัยก่อนมีของดีหลายอย่างนะ ทำให้ผมรู้จักเจ้าที่ดีและเจ้าที่เลว ผมคบกับพระก็เหมือนกัน ผมรู้จักพระที่ดี พระที่เลว ไม่มีอะไรเสียหาย แต่การรู้จักกับคนรากหญ้านั้น คนเหล่านี้เขาไม่เคยคิดที่จะมาสอนผมเลย แต่เขากลับสอนผม ผมไปเรียนเมืองฝรั่ง 7-8 ปี พวกครูบาอาจารย์เขาสอนผมตลอดเวลา แต่พูดตรงไปตรงมา ผมเรียนจากเขาน้อยมาก ผมเรียนจากรากหญ้ามาก และผมเห็นว่าสังคมไทยจะเปลี่ยน

ช่วงหลัง 14 ตุลา ลูกศิษย์ผมมันจะออกไปสอนประชาธิปไตยชาวบ้าน ผมบอกว่ามึงจะไปสอนได้ยังไง มึงไม่รู้เรื่องประชาธิปไตยห่าอะไรเลย ระบบโรงเรียนของมึงเป็นระบบเผด็จการ ครูบาอาจารย์มึงเผด็จการทั้งนั้น แล้วมึงจะไปสอนเขาได้ยังไง ต้องไปเรียนจากเขา เขาเป็นประชาธิปไตยจริงๆ พวกสมัชชาคนจนเขาเป็นประชาธิปไตยจริงๆ เขามีพ่อครัวใหญ่คอยปรึกษาหารือกัน และพื้นฐานดั้งเดิมของเราเป็นประชาธิปไตย พื้นฐานคณะสงฆ์ พื้นฐานหมู่บ้าน แต่ตอนนี้มันเริ่มถูกซื้อ เริ่มแตกแยก ทักษิณนี่ตัวร้าย

ในภาวะที่บ้านเมืองเกิดวิกฤต อาจารย์คิดว่าปัญญาชนควรจะมีบทบาทอย่างไร

ปัญญา ชนก็ต้องหัดฟังคนอื่นให้มาก ปัญญาชนต้องอย่านึกว่ามีคำตอบอย่างเดียว ถ้ารู้สึกว่าเป็นปัญญาชนจริงต้องกล้าพูด เมื่อกล้าพูดก็ต้องกล้าฟังคนอื่น กล้าฟังคำวิพากษ์วิจารณ์ด้วย อย่านึกว่าเราถูกอยู่คนเดียว ต้องฟัง และที่สำคัญ ผมคิดว่าฟังคนเล็กคนน้อยให้มาก และปัญญาชนจะช่วยได้มาก เพราะบางทีคนเล็กคนน้อยเขาไม่สามารถพูดได้ชัด ฟังจากเขา เรียนจากเขา และเอามาพูดแทนเขาให้ชัด ผมคิดว่าเรามีบทบาทเท่านี้เอง เราเป็นผู้ประกาศเท่านั้นเอง เพราะเราสามารถพูดได้ชัด แต่ที่เราพูดชัดส่วนมากเราเอาตำราฝรั่งมาพูด ผมคิดว่าหมดสมัยใช้ตำราฝรั่งแล้ว

จิตสำนึกของปัญญาชนบางกลุ่มมันก่อน 24 มิถุนายนทั้งนั้น ผมไม่ได้ว่าเขานะ เพราะเขาเรียนมาว่าคำตอบอยู่ที่วีรบุรุษ

ผม คิดว่านี่เป็นความผิดพลาดของปัญญาชน ยิ่งปัญญาชนที่เป็นด็อกเตอร์มาจากเมืองฝรั่ง กฎหมายก็ต้องเป็นแบบฝรั่งเศส กฎหมายต้องเป็นแบบเยอรมัน ปัญญาชนเหล่านี้ทำไมไม่เรียนจากชาวบ้านบ้าง ทำไมไม่เรียนจากศาสนาพุทธบ้าง ศาสนาพุทธจะไม่ต้องการคำตอบจากเบื้องบนตลอดเวลา พระพุทธเจ้าซึ่งเป็นผู้ก่อตั้งศาสนาพุทธเอง ท่านบอกว่าสงฆ์เป็นใหญ่กว่าท่าน ต้องหัดมองกว้าง ไกล และลึก ไม่ใช่มองขึ้นสูงตลอดเวลา ฟ้าดินก็มีประโยชน์ ไม่ใช่ไม่มีประโยชน์ แต่ส่วนมากฟ้าดินมีประโยชน์กับคนข้างบน ไม่มีประโยชน์กับคนข้างล่างเท่าไหร่

         ตีพิมพ์ครั้งแรก: นิตยสาร GM ฉบับเดือนเมษายน 2549

                          (จากเว็บ 0penonline)